ਮਹਾਰਾਜਾ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਦੇ ਸਮਰ ਪੈਲੇਸ ਨਾਲ ਕਿਉਂ ਨਹੀਂ ਜੁੜ ਰਹੇ ਸੈਲਾਨੀ ?

*ਰੋਜ਼ਾਨਾ ਔਸਤਨ  ਸਿਰਫ 15 ਤੋਂ 20 ਸੈਲਾਨੀ ਇਸ ਨੂੰ ਦੇਖਣ ਵਾਸਤੇ ਆ ਰਹੇ ਨੇ

*ਸਰਕਾਰਾਂ ਵੱਲੋਂ ਕਦੇ ਵੀ ਇਸ ਵਿਰਾਸਤ ਨੂੰ ਸੈਲਾਨੀ ਨਕਸ਼ੇ ’ਤੇ ਲਿਆਉਣ ਲਈ ਯਤਨ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ

ਇੱਥੇ ਮਹਾਰਾਜਾ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਦਾ ਸਮਰ ਪੈਲੇਸ ਸੈਲਾਨੀਆਂ ਦੀ ਆਮਦ ਨੂੰ ਉਡੀਕ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਇਹ ਪੈਲੇਸ ਲਗਪਗ ਇੱਕ ਦਹਾਕੇ ਤੋਂ ਵਧੇਰੇ ਸਮੇਂ ਤੱਕ ਬੰਦ ਰਿਹਾ ਅਤੇ ਦੋ ਸਾਲ ਪਹਿਲਾਂ ਮੁਰੰਮਤ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਇਸ ਨੂੰ ਮੁੜ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਜਾਣਕਾਰੀ ਅਨੁਸਾਰ ਮਹਾਰਾਜਾ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਦਾ ਇਹ ਸਮਰ ਪੈਲੇਸ ਸਥਾਨਕ ਕੰਪਨੀ ਬਾਗ (ਪੁਰਾਤਨ ਨਾਮ ਰਾਮ ਬਾਗ) ਵਿੱਚ ਸਥਾਪਤ ਹੈ। ਲੰਬਾ ਸਮਾਂ ਚੱਲੀ ਮੁਰੰਮਤ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਇਸ ਨੂੰ ਲਗਪਗ ਦੋ ਸਾਲ ਪਹਿਲਾਂ ਲੋਕਾਂ ਵਾਸਤੇ ਖੋਲ੍ਹਿਆ ਗਿਆ ਸੀ ਪਰ ਪਹਿਲਾਂ ਵਾਂਗ ਹੀ ਇੱਥੇ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਆਮਦ ਨਾ ਮਾਤਰ ਹੈ। ਹੁਣ ਵੀ ਰੋਜ਼ਾਨਾ ਔਸਤਨ 15 ਤੋਂ 20 ਸੈਲਾਨੀ ਇਸ ਨੂੰ ਦੇਖਣ ਵਾਸਤੇ ਆ ਰਹੇ ਹਨ। ਪੰਜਾਬ ਸਰਕਾਰ ਵੱਲੋਂ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ ਪ੍ਰਸ਼ਾਸਨ ਰਾਹੀਂ ਇਸ ਸਾਲ ਫਰਵਰੀ ’ਚ ਰੰਗਲਾ ਪੰਜਾਬ ਮੇਲਾ ਮਨਾਉਣ ਅਤੇ ਇੱਥੇ 20 ਮਿੰਟ ਦਾ ਲਾਈਟ ਐਂਡ ਸਾਊਂਡ ਸ਼ੋਅ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰਨ ਦਾ ਉਪਰਾਲਾ ਵੀ ਸਲਾਨੀਆਂ ਵਿੱਚ ਇੱਥੇ ਆਉਣ ਪ੍ਰਤੀ ਖਿਚਾਅ ਪੈਦਾ ਕਰਨ ਵਿਚ ਅਸਫਲ ਰਿਹਾ। ਜ਼ਿਕਰਯੋਗ ਹੈ ਕਿ ਇਹ ਇਤਿਹਾਸਕ ਇਮਾਰਤ ਇਸ ਵੇਲੇ ਭਾਰਤੀ ਪੁਰਾਤਤਵ ਵਿਭਾਗ ਦੀ ਦੇਖ-ਰੇਖ ਹੇਠ ਹੈ ਪਰ ਇਸ ਵਿੱਚ ਅਜਾਇਬ ਘਰ ਪੰਜਾਬ ਵਿਰਾਸਤ ਅਤੇ ਸੈਰ ਸਪਾਟਾ ਵਿਭਾਗ ਵੱਲੋਂ ਚਲਾਇਆ ਜਾ ਰਿਹਾ।

 ਸਰਕਾਰਾਂ ਵੱਲੋਂ ਕਦੇ ਵੀ ਇਸ ਇਤਿਹਾਸਕ ਇਮਾਰਤ ਨੂੰ ਸੈਲਾਨੀ ਨਕਸ਼ੇ ’ਤੇ ਲਿਆਉਣ ਲਈ ਕੋਈ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਉਪਰਾਲਾ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ ਗਿਆ, ਜਿਸ ਦਾ ਸਿੱਟਾ ਹੈ ਕਿ ਇਹ ਅੱਜ ਵੀ ਅਣਗੌਲਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਇਤਿਹਾਸਕ ਰਾਮਬਾਗ ਅਤੇ ਖਾਸ ਕਰਕੇ ਸਮਰ ਪੈਲੇਸ ਦੇ ਆਲੇ ਦੁਆਲੇ ਦਾ ਇਲਾਕਾ ਸਫਾਈ ਪੱਖੋਂ ਬੁਰੀ ਹਾਲਤ ਵਿੱਚ ਹੈ। ਇੱਥੇ ਆਉਣ ਜਾਣ ਵਾਸਤੇ ਵੀ ਕੋਈ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਰਾਹ ਨਹੀਂ ਉਸਾਰਿਆ ਗਿਆ। ਸੂਤਰਾਂ ਅਨੁਸਾਰ ਜਦੋਂ ਇਸ ਅਜਾਇਬ ਘਰ ਨੂੰ ਮੁੜ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਤਾਂ ਉਸ ਵੇਲੇ ਕੀਤੇ ਕੁਝ ਯਤਨਾਂ ਦੇ ਕਾਰਨ ਸੈਲਾਨੀਆਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਵਿੱਚ ਵਾਧਾ ਹੋਇਆ ਸੀ ਪਰ ਹੁਣ ਮੁੜ ਇੱਥੇ ਆਉਣ ਵਾਲੇ ਸੈਲਾਨੀਆਂ ਦੀ ਔਸਤਨ ਆਮਦ ਪ੍ਰਤੀ ਦਿਨ 15 ਤੋਂ 20 ਵਿਅਕਤੀ ਰਹਿ ਗਈ ਹੈ। 

ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਇੱਥੇ ਕਰੋੜਾਂ ਰੁਪਏ ਖਰਚ ਕਰਕੇ ਇਸ ਦੀ ਸਾਂਭ ਸੰਭਾਲ ਅਤੇ ਇਸ ਦੀ ਮੁਰੰਮਤ ਕੀਤੀ ਹੈ ਪਰ ਇਸ ਨੂੰ ਸੈਰ ਸਪਾਟੇ ਦੇ ਨਕਸ਼ੇ ’ਤੇ ਲਿਆਉਣ ਲਈ ਕੋਈ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਯਤਨ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ ਗਿਆ। ਇਤਿਹਾਸਕ ਰਾਮ ਬਾਗ ’ਚ ਹੀ ਮਹਾਰਾਜਾ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਪੈਨੋਰਮਾ ਵੀ ਸਥਾਪਤ ਹੈ ਪਰ ਉਹ ਵੀ ਕਦੇ ਸੈਲਾਨੀਆਂ ਦੀ ਵੱਡੀ ਖਿੱਚ ਦਾ ਕੇਂਦਰ ਨਹੀਂ ਬਣ ਸਕਿਆ। ਜਦੋਂ ਕਿ ਸ਼ਹਿਰ ਵਿਚ ਰੋਜ਼ਾਨਾ ਹਜ਼ਾਰਾਂ ਸੈਲਾਨੀ ਆਉਂਦੇ ਹਨ। ਮਹਾਰਾਜਾ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਅਜਾਇਬ ਘਰ ਵਿੱਚ ਸਿੱਖ ਸ਼ਾਸਕ ਦੇ ਹਥਿਆਰ ਤੇ ਹੋਰ ਯਾਦਗਾਰਾਂ ਨੂੰ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਿਤ ਕੀਤਾ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਸਮਰ ਪੈਲੇਸ ਮਿਊਜ਼ੀਅਮ ਵਿੱਚ ਮਹਾਰਾਜਾ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਦੇ ਜੀਵਨ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦੀਆਂ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਗੈਲਰੀਆਂ ਬਣਾਈਆਂ ਗਈਆਂ ਹਨ ਤਾਂ ਜੋ ਇੱਥੇ ਆਉਣ ਵਾਲੇ ਕਿਸੇ ਵੀ ਸੈਲਾਨੀ ਨੂੰ ਮਹਾਰਾਜਾ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਦੇ ਜੀਵਨ ਬਾਰੇ ਪੂਰੀ ਜਾਣਕਾਰੀ ਮਿਲ ਸਕੇ ਕਿ ਉਹ ਆਪਣਾ ਰਾਜ ਕਿਵੇਂ ਚਲਾਉਂਦੇ ਸਨ।

ਮਹਾਰਾਜਾ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਦਾ ਦਰਬਾਰ ਸਮਰ ਪੈਲੇਸ ਵਿੱਚ ਬਣੀਆਂ ਗੈਲਰੀਆਂ ਵਿੱਚ ਲਗਾਇਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਇਸ ਵਿੱਚ ਮਹਾਰਾਜੇ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਸੈਨਿਕਾਂ ਅਤੇ ਹੋਰ ਮੰਤਰੀਆਂ ਦੇ ਬੁੱਤ ਬਣਾਏ ਗਏ ਹਨ।

ਇਕ ਹੋਰ ਗੈਲਰੀ ਉਸ ਦੇ ਪਹਿਲੇ ਵਿਆਹ ਦਾ ਦ੍ਰਿਸ਼ ਦਿਖਾਉਂਦੀ ਹੈ ਜਿਸ ਵਿਚ ਉਹ ਰਾਣੀ ਮਹਿਤਾਬ ਕੌਰ ਦੇ ਗਲੇ ਵਿਚ ਮਾਲਾ ਪਾ ਰਿਹਾ ਹੈ ਅਤੇ ਬਾਰਾਤੀ ਉਸ ਦੇ ਨਾਲ ਖੜ੍ਹੀ ਹੈ।

ਗੈਲਰੀ ਵਿੱਚ ਉਸ ਦੇ ਪਹਿਲੇ ਪੁੱਤਰ ਖੜਕ ਸਿੰਘ ਦਾ ਦਰਬਾਰ ਵੀ ਦਿਖਾਇਆ ਗਿਆ ਹੈ।

ਮਹਾਰਾਜਾ ਦਲੀਪ ਸਿੰਘ, ਮਹਾਰਾਜਾ ਦੇ ਦੂਜੇ ਪੁੱਤਰ ਰਾਣੀ ਜ਼ਿੰਦਾ ਆਦਿ ਦੇ ਬੁੱਤ ਸਥਾਪਿਤ ਕੀਤੇ ਗਏ ਹਨ।

ਇਨ੍ਹਾਂ ਸਭ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਐਲਈਡੀ ਪੈਨਲ ਵੀ ਲਗਾਏ ਗਏ ਹਨ ਤਾਂ ਜੋ ਸੈਲਾਨੀਆਂ ਨੂੰ ਇਤਿਹਾਸ ਬਾਰੇ ਜਾਣਕਾਰੀ ਮਿਲ ਸਕੇ।

ਫੌਜੀ ਮੈਨੂਅਲ ਫਾਰਸੀ ਵਿੱਚ ਲਿਖਿਆ ਗਿਆ

ਇਮਾਰਤ ਵਿੱਚ ਬਣੀ ਗੈਲਰੀ ਵਿੱਚ ਮਹਾਰਾਜਾ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਦਾ ਮਿਲਟਰੀ ਮੈਨੂਅਲ ਵੀ ਰੱਖਿਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਇਸ ਵਿੱਚ ਉਸਦੀ ਫੌਜ ਨਾਲ ਜੁੜੀ ਸਾਰੀ ਜਾਣਕਾਰੀ ਹੈ। ਇਹ ਕਿਤਾਬਚਾ ਫਾਰਸੀ ਵਿੱਚ ਹੈ।

ਹਥਿਆਰ ਵੀ ਵਿਖਾਏ ਗਏ

ਇਸ ਦੇ ਨਾਲ ਮਹਾਰਾਜਾ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਫੌਜ ਦੁਆਰਾ ਵਰਤੀ ਜਾਂਦੀ ਚਾਰ ਗਲੀ, ਦੋ ਟੋਲੀਆਂ ਅਤੇ ਇੱਕ ਗਰੋਵ ਬੰਦੂਕ, ਜੰਬੂਰਾ ਬੰਦੂਕ, ਗੋਲਡ ਪਲੇਟਿਡ ਸੈਬਰ ਗਨ, ਇੰਗਲੈਂਡ ਤੋਂ ਮੰਗਵਾਈ ਗਈ ਕਾਰਬਾਈਨ, ਨੇਜੇ, ਸਜਾਵਟੀ ਢਾਲ, ਸਪਿਲਟਰ, ਖੰਡੇ, ਤੇਗਾ, ਜੰਜੀਰੀ ਗੋਲੇ। , ਜੰਜਾਲ ਗੰਨ, ਚਾਰ-ਆਇਨਾਰ ਸੈੱਟ, ਕੈਪਡ ਗਨ, ਸਟਿਕ ਗਨ, ਐਰੋਹੈੱਡ, ਕੁਹਾੜਾ ਆਦਿ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਿਤ ਕੀਤੇ ਗਏ ਹਨ।

ਇਮਾਰਤ ਦਾ ਇਤਿਹਾਸ

ਕੰਪਨੀ ਬਾਗ ਦੇ ਅੰਦਰ ਬਣੇ ਸਮਰ ਪੈਲੇਸ ਦੀ ਇਮਾਰਤ 19ਵੀਂ ਸਦੀ ਵਿੱਚ ਤਿਆਰ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ। ਮਹਾਰਾਜਾ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਨੇ 1802 ਵਿਚ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਅਧਿਕਾਰ ਖੇਤਰ ਵਿਚ ਲੈ ਲਿਆ। ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਹੀ ਇਹ ਮਹਿਲ ਉਸਾਰਿਆ ਗਿਆ ਸੀ। ਜਦੋਂ ਗਰਮੀਆਂ ਸ਼ੁਰੂ ਹੁੰਦੀਆਂ ਸਨ ਤਾਂ ਮਹਾਰਾਜਾ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਇਸ ਮਹਿਲ ਵਿੱਚ ਤਿੰਨ ਮਹੀਨੇ ਠਹਿਰਦੇ ਸਨ। ਇੱਥੋਂ ਉਹ ਸਰਕਾਰ ਚਲਾਉਂਦਾ ਸੀ। ਬਾਕੀ ਦੇ ਨੌਂ ਮਹੀਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਲਾਹੌਰ ਤੋਂ ਰਾਜ ਕੀਤਾ।